Dlaczego stadion ma 400 m? Lekkoatletyczne historie

Wszyscy przyzwyczailiśmy się do tego, że dystans pełnowymiarowego stadionu lekkoatletycznego mierzy 400 m. Zastanawiasz się dlaczego dokładnie tyle? Co za tym idzie, dlaczego tak popularne są biegi na dystansach 400 i 800 m, a nie na przykład 500 m czy 1 km? Okazuje się, że te wybory nie są przypadkowe – mają swoje korzenie w historii. Co więc stoi za tym dystansem? Jaką długość mają poszczególne tory stadionu? Wyjaśniamy poniżej.

Prekursorzy 400 m

Niektórzy początków tego dystansu upatrują się na Igrzyskach Olimpijskich w starożytnej Grecji. Wówczas miarą był "stadion", co oznaczało bieg w jedną stronę, zaś na 2 stadiony – tam i z powrotem. Dystans szacowany był na 600 stóp. Miara ta była jednak bardzo niedokładna.

W samej Grecji w zależności od regionu długość stopy się różniła. I tak dla przykładu, w Olimpii rywalizacja (tam i z powrotem) toczyła się na dystansie ok. 384,54 m, w Delfach - 355,1 m, zaś Epidauros - 362,6 m. I do tego w historycznych wzmiankach na swojej oficjalnej stronie odnosi się World Athletics. 

Jako ciekawostkę można dodać nawiązania do angielskiej zabawy – biegu sprintem wokół tawern po pijackich spotkaniach. Jeszcze inne wzmianki dotyczą biegów na dystansie 440 yardów –  402.34 m. Był to jeden z najbardziej popularnych dystansów na którym rozgrywano Mistrzostwa Anglii (jako ćwiartka mili).

Dziś 400 m to najdłuższy bieg z kategorii biegów krótkich, ale w XIX w klasyfikował się jako bieg na średnim dystansie. Oficjalnie zadebiutował podczas Igrzysk Olimpijskich w Atenach w 1896 r., pierwszych od czasów starożytnych. W 393 r. z uwagi na szerzące się pogaństwo cesarz Teodozjusz I Wielki zakazał organizacji tego wydarzenia.

We wspomnianym 1896 r. zwycięzca, Amerykanin Thomas Burke uzyskał rezultat 54,2 s. Warto wspomnieć o nim, bo to właśnie on uznawany jest za prekursora startów niskich, z czego początkowo był nieco wyśmiewany. W późniejszych czasach zawodnicy wykopywali sobie nawet dołki, by usprawnić swój start. Kobietom na dystansie 400 m pozwolono startować dopiero w 1964 r. podczas igrzysk w Tokio. 

Jakie są standardy bieżni lekkoatletycznej?

400 m odległość to wcale nie jest taka prosta sprawa, ale dokumentacja standardów bieżni jest bardzo drobiazgowa. Została opracowana w 1913 r. przez IAAF (dziś World Athletics). Na tych, na których odbywają się najważniejsze wydarzenia liczba torów wynosi 8 (maksymalnie 9). Większa liczba dałaby większy promień dla kolejnych torów. Światowa organizacja zaznacza, że wraz ze wzrostem promienia, łuk staje się coraz łagodniejszy, dając teoretyczną przewagę biegaczom na zewnętrznych torach. Stąd taką liczbę torów uznano za najlepszy kompromis. 

Wytyczne określają, że długość każdego prostego odcinka toru („proste”) powinna wynosić 84,39 metra, a „zakręty” to półkoliste łuki o promieniu 36,50 metra. Dla lubiących matematykę oznacza to, że tor przy krawędzi wcale nie ma 400 m, a nieco mniej: 36.50m x 2 x π + 84.39m x 2 = 398,116 m, gdzie π=3,1416. 

Jest to jednak celowo. Teoretyczna linia biegu (linia pomiarowa) przebiega w odległości 0,30 m od krawężnika. Jest to najbardziej optymalna odległość, pozwala to również zawodnikowi uniknąć nielegalnego przekroczenia linii. Zawodnik w trakcie wyścigu instynktownie odsuwałby się lekko od krawędzi. Daje to zatem wg standardów pomiarowych World Athletics odległość 400,001 m. Długość każdego z pozostałych torów mierzy się wzdłuż teoretycznej linii biegnącej 0,20 m od zewnętrznej krawędzi przyległego pasa wewnętrznego Tory mają szerokość 1,22m ± 0,01m, oddzielone są białą linią o szerokości 5 cm.

Jaki dystans pokonuję biegnąc na dalszych torach na stadionie?

Nie od dziś wiadomo zegarki z sygnałem GPS ze swoim pomiarem odległości "wariują" przy sporej liczbie okrążeń, tym bardziej na stadionie. Coraz częściej i marki dodają specjalną opcję stadionowego treningu do funkcjonalności.

I teraz kolejne często przewijające się pytanie – czy aby zawsze pokonana pętla ma 400? Jest to oczywiste na pierwszym torze, choć też nie do końca biorąc pod uwagę wspomniane wyżej obliczenia. Gdyby udało się pobiec przy krawędzi, bez ryzyka nadepnięcia linii, zyskujemy 4 cm na 100 m i 13 cm na 400 m, co przekłada się na tysięczne sekund. Choć im dystans dłuższy, tym większe to będzie miało znaczenia. 

Co jednak, gdy często jako amatorzy spotkamy się na stadionie lekkoatletycznym z tabliczką "zakaz biegania po pierwszym torze"? Jaką odległość pokonamy na kolejnych?

Ponieważ World Athletics (wówczas działając jako IAAF) znormalizowało szerokość toru na 1,22 m, można oszacować długości kolejnych torów na:

• 2 = 407,67 m
• 3 = 415,33 m
• 4 = 423 m
• 5 = 430,66 m
• 6 = 438,33 m
• 7 = 446 m
• 8 = 453,66 m

Oznacza to tyle, że biegając po np. 4 torze, po 4 okrążeniach przebiegniemy prawie 1700 m, czyli o 100 m więcej, zaś na 8 torze w tym czasie pokonamy 1815 m. Wspomniana szerokość toru też wpływa na pokonaną odległość, biegnąc po wewnętrznej czy też zewnętrznej. Będą to wartości skrajne, ale skoro szerokość toru to 1,22 m, możemy nadrobić nawet do kilku metrów na pętli.

Na którym torze na stadionie biega się najlepiej?

Który tor na bieżni lekkoatletycznej jest najkorzystniejszy? Wielu czynników zależy zapewne od indywidualnych preferencji psychologicznych. Czy bardziej preferujesz pozycję "goniącego", czy może wolisz być "gonionym"? Odczucie ucieczki można osiągnąć startując zarówno z pierwszego, jak i ostatniego, zewnętrznego toru. Wyjątkowo pożądane są jednak tory środkowe – 3, 4 i 5.

Odpowiedni tor może stać się kluczowym sojusznikiem dla zawodników dążących do osiągnięcia czołowych pozycji. Co więcej, na Mistrzostwach Świata w Budapeszcie, organizacja World Athletics wprowadziła zmiany w zasadach losowania miejsc na torach, dodatkowo wzmacniając znaczenie tego elementu.